कै. मीना देवल
मीना देवल या ‘स्त्री उवाच’ चळवळीच्या संस्थापक सदस्य होत्या. त्यांचे मूळ शिक्षण विज्ञानातील. त्या भाभा अणुसंशोधन केंद्रात कार्यरत होत्या. त्यानंतर त्या फॅमिली प्लानिंग असोसिएशनच्या वंध्यत्व निवारण केंद्रात समुपदेशकही होत्या. त्या नोकरी करत असताना ‘स्त्री मुक्ती चळवळी’त 1978 मध्ये सक्रिय झाल्या. त्यांनी ‘मुलगी झाली हो’ या पथनाट्यात सुमारे दोनशे प्रयोगांमध्ये सूत्रधाराचे काम केले. त्यांना लिहिण्याची आवड होती. त्यांचे ‘माझे किहीम’ हे आत्मचरित्रपर पुस्तक विशेष गाजले. त्यांनी विविध वृत्तपत्रांसाठी लेखन केले. त्यांचे 'मिळून साऱ्याजणी' मासिकामधील लेखही लोकप्रिय ठरले.
ज्ञानकमळ रांगोळी (Dnyankamal Rangoli)
ज्ञानकमळ नावाची एक रांगोळी प्रसिध्द आहे. त्या रांगोळीच्या मागे अंधश्रध्दा अशी होती, की ग्रहणाच्या काळात ज्ञानकमळ काढण्यास शिकले, की बुध्दी वाढते ! मी एका ग्रहणकाळातच ज्ञानकमळ रेखाटण्यास शिकले. या रांगोळीसाठी गणिती तत्त्व (मॅथेमॅटिकल फॉर्म्युला) वापरला जातो. मी माझे बालपण संपल्यानंतर कित्येक वर्षांत ते ज्ञानकमळ काढले नाही, पण तरी संख्यांचा तो क्रम पक्का डोक्यात बसला. शेकडो वर्षांपूर्वी कोणातरी पणजी वा खापरपणजीने हा क्रम ठरवून ज्ञानकमळाची रचना केली असणार, तिला संख्याज्ञान असेल का? की फक्त 1 ते 10 आकडे मोजता येत असतील? असे प्रश्न माझ्या मनात अनेकदा उठले...