चौदा एप्रिल (2010) रोजी बोरिवलीच्या प्रबोधनकार नाटयगृहाच्या ‘मिनी थिएटर’मध्ये, विजय गटलेवारांच्या ‘गझल तरुणाईची’ ह्या मराठी गझल आल्बमचे (ऑडिओ सी.डी.) प्रकाशन चित्रपट निर्मात्या सुषमा शिरोमणींच्या हस्ते झाले. आल्बमच्या सर्व गझला कवी सदानंद डबीर यांच्या आहेत. ह्या प्रसंगी विजय गटलेवारांच्या गझल गायनाचाही कार्यक्रम झाला. आय्.पी.एल.चे वारे असूनही कार्यक्रम ‘हौसफुल्ल’ झाला!
माधव ज्यूलियनांनी गेल्या शतकात गझलची फारसी वृत्तं (बहर) मराठीत आणली, हे योगदान मान्य करूनही, मराठी गझलांचा प्रारंभ सुरेश भटांपासून झाला हे गृहित धरले जाते. खुद्द माधव ज्यूलियनांना गझलचा 
दुसरा मुद्दा – सुरेश भटांचा ‘रूपगंधा’ हा पहिला संग्रह 15 मार्च 1961 रोजी प्रकाशित झाला. ‘मल्मली तारुण्य माझे’, ‘पूर्तता माझ्या व्यथेची’ अशा त्यांतल्या गझला 1960 साली लिहिल्या गेल्या असाव्यात, म्हणजे महाराष्ट्र राज्याचा आणि मराठी गझलचा, दोन्ही सुवर्ण महोत्सव एकाच वर्षी येतात!
हे ही लेख वाचा –
गझल आणि ‘ग्रामीण गझल’
मराठी गझल – अहाहा! टमाटे किती स्वस्त झाले !
‘ग़ज़ल तरुणाईची’ ह्या आल्बमच्या शीर्षकातच विजय गटलेवारांनी अर्धी बाजी मारली आहे असा अभिप्राय उपस्थितांनी दिला. ‘श्रावणातल्या उन्हात बांधू घर वेडयाचे’ ही गझल त्यांनी म्युझिक ट्रॅकवर सादर केली. हा प्रकार बुर्जूगांना धक्का देणारा, तर तरुणाईला आकर्षून घेणारा होता. ‘सर एक पावसाची’ आणि ‘गझल असावी’ ह्या गझला पूर्ण ‘पॉप’ शैलीत नसल्या तरी संयतपणे वेगळे वळण घेणाऱ्या आहेत. आल्बममधल्या अन्य गझला ताज्या असूनही परंपरेचा ‘आब व अदब’ सांभाळणाऱ्या आहेत. आल्बम सुरेश भटांना यथोचितपणे समर्पित करण्यात आला आहे. आल्बमच्या शेवटी, सदानंद डबीरांनी सुरेश भटांच्या निधनानंतर त्यांच्यावर लिहिलेली गझल आहे. तीदेखील वेधक वाटते.
डबीरांचे निवेदन ‘मिश्किल’ असते, पण त्यातून त्यांचा अभ्यास व त्यांची निष्ठा जाणवते. ते ‘कुसुमाकर‘ मासिकात व त्याआधी ‘रुची’त कविता व गझल ह्यां सातत्याने वाचनवेधक लिहित आले आहेत. विजयने पहिली गझल गायल्यावर विनंती केली, की सभागृहातले दिवे लावावे. त्यावर डबीरांनी हजरजबाबीपणे कॉमेंट केली, की ‘आम्हाला प्रेक्षकांना अंधारात ठेवायचे नाही!’- ह्या वाक्याने हशा व टाळया तर आल्याच, पण मैफिलीतले श्रोते एकदम मोकळे झाले व मैफिल उत्तरोत्तर रंगत केली.
गझल एक ‘तहजीब’ (संस्कृती) आहे, हे निदा फासलींचे वाक्य उद्धृत करून, सुरेश भटांचा संदर्भ देत डबीरांनी स्पष्ट केले, की आम्ही गझलचा आकृतिबंध घेतला आहे- संस्कृती नाही. त्यामुळे मराठी गझल ही मराठी संस्कृती सांगणार व मराठीच वाटणार.
विजयला ‘थोडीच शुध्द बाकी’ ह्या गझलसाठी ‘वन्समोअर’ मिळाला. विशेषत: ‘काळोख सोबतीला घेऊन मी निघालो। लाजून सूर्य आता मागून येत आहे’- ह्या बाबा आमटे यांना समर्पित केलेल्या शेराने मैफिल कळसाला गेली.
गायक-नट बावडेकर सन्माननीय पाहुणे होते. त्यांनी एखादी रचना सादर करावी अशी सूचना आयोजकांनी (किंवा प्रायोजकांनी) केली. त्यांनी नव्या नाटकातल्या अशोक पत्कींच्या संगीतातली सदानंद डबीरांची दोन गीते (त्यामुळे ती जणू ‘सदानंद डबीर-रजनी’ घडून आली!) व ‘कैवल्याच्या चांदण्याला’ हे पद म्हटले. त्यांचे गायन चांगले असले तरी त्यांनी वीस-पंचवीस मिनिटे घेतल्याने प्रकाशन समारंभ लांबणीवर पडला. संयोजकांना व कलाकारांना वेळेचे भान ही फार आवश्यक गोष्ट आहे.
‘झी सारेगमप’मुळे विजय गटलेवार हे नाव घराघरात आणि रसिकांच्या मनापर्यंत पोचले आहे. त्या स्पर्धेतही त्यांचे गझलगायन लक्षवेधी झाले होते. मात्र तेथे ते बाजी मारू शकले नाहीत, ते त्यांच्या गायनाच्या आडदांडपणामुळे. त्यांचा त्यावेळचा ‘ऍप्रोच’ गावरान वाटे, पण मुंबईत राहून त्यांच्यामध्ये जरूर ते ‘सॉफिस्टिकेशन’ येत आहे असे जाणवले.
विजयने संगीत दिलेला व अन्य गायकांसोबत गायलेला ‘कॉलेजच्या कट्टयावर’ हा ‘पॉप आल्बम’ व इलाही जमादारांच्या गझलांची ‘करार केला’ ही सी.डी. ह्याआधीच प्रकाशित झाली आहे.
‘गझल तरुणाईची’ ह्या आल्बमची निर्मिती ‘कृणाल’ ह्या कंपनीने केली आहे. ह्या आल्मबने नावाप्रमाणे मराठी गझलविश्वात नवे वारे खेळू लागेल अशी आशा!
About Post Author
लेख वाचला गटलेवारांच्या गजल…
लेख वाचला गटलेवारांच्या गजल ऐकल्यावर बोलता येईल…नवे शोधून शोधून वाचावे ऐकावे लागते. खूप सुखद अनुभव येतात. गजलची तहजीब मोह घालणारी आहेच पण पेलणे शिवधनुष्याप्रमाणे मराठी बाज गजलेत यावा भटांचा आग्रह आमच्या गजलेत आला पण अनेकदा तो विचार मांडला. त्यामुळे डबीरांचे नवे वाटले नाही.
Comments are closed.