कुमार शिराळकर – महाराष्ट्राचे चे गव्हेरा

त्यांच्या आईचे वडील नारायण हरी आपटे (कोरगावकर) हे प्रसिद्ध लेखक होते. कुमार शिराळकर नेहमी आजोळी असत. व्ही.शांताराम यांनी आजोबांच्या ‘न पटणारी गोष्ट’ या कादंबरीवर ‘कुंकू’ नावाचा चित्रपट निर्माण केला होता. कुमार शिराळकर यांनी आजोबा व बाबा आमटे यांच्यापासून प्रेरणा घेतली. बाबा आमटे यांच्याकडून त्यांना आदिवासी समाजाच्या जीवनाबद्दल माहिती मिळाली. कुमार व त्यांचे मित्र यांनी बस्तर आणि चंद्रपूर भागात आदिवासी जीवनाचा अभ्यास करण्याकरता जंगलातून पायी प्रवास केला. त्या भागामध्ये नक्षलवादी चळवळ होती. परंतु कुमार व त्यांचे मित्र हे हिंसक मार्गाने क्रांती घडवून आणणे या विचाराच्या विरूद्ध होते. कुमार त्याच भटकंतीच्या ओघात सातपुड्यातील शहादा भागात येऊन पोचले. त्यांना तेथे जणू उद्दिष्ट सापडले ! तेथे आदिवासींची होणारी पिळवणूक, स्त्रियांवरील अन्याय-अत्याचार पाहून त्यांनी त्या भागात, शहादा परिसरातच काम करण्याचा निर्णय घेतला. आजोबा नारायण हरी आपटे यांनी कुमार यांच्या कामाला प्रोत्साहन दिले.

अंबरसिंग महाराज यांचा आदिवासींचा संघर्ष शहाद्यामध्ये त्या सुमारास (1971) सुरू होता. त्याला ‘माणूस’सारख्या नियतकालिकातून प्रसिद्धी मिळत होती. सर्वोदय मंडळ, अंबरसिंग महाराज, आदिवासी भिल्ल सेवा मंडळ, लाल निशाण पक्ष यांनी संयुक्त रीत्या भूमुक्ती मेळावा आयोजित करून युवकांना शहाद्याच्या चळवळीत सहभागी होण्याचे आवाहन केले. मेळाव्यास कुमार शिराळकर, दीनानाथ मनोहर, प्रकाश सामंत, विजय कान्हेरे, सुधीर बेडेकर, छाया दातार आदी कार्यकर्ते उपस्थित होते. तसेच, वाहरू सोनवणे, जयसिंग माळी, तुळशी परब, प्रदीप मोरे असे काही कार्यकर्ते गावागावातून चळवळ आधीच करत होते. त्यांना ‘मागोवा’ या मासिकाचा (संपादक- सुधीर बेडेकर) पाठिंबा असे. ‘मागोवा’ ग्रूप आणीबाणीमध्ये 1975 साली विसर्जित झाला. कुमार शिराळकर आणीबाणीच्या वेळेस भूमिगत झाले. ‘मागोवा’ कार्यकर्ते ‘ग्राम स्वराज्य समिती श्रमिक संघटने’च्या माध्यमातून एकमेकांच्या संपर्कात राहिले.