माणूसपणाच्या वाटेवरील प्रवासी

कुमार मेकॅनिकल इंजिनीयरिंगचे शिक्षण घेऊन, नोकरीवर लाथ मारून खात्यापित्या घराण्यातील वैष्णव ब्राह्मण कुटुंबाचा त्याग करून आदिवासी समाजासाठी लढत राहिले. कुमार यांची खुबी होती की इतरांचे म्हणणे ते शांतपणे ऐकून घेत आणि शांतपणे तितकेच प्रभावी उत्तर देत. त्यांच्या विचाराने प्रेरित होऊन काही तडफदार कार्यकर्ते तयार झाले. कुमारने आदिवासी महिलांमध्ये जागृतीचे काम करून स्त्रीमुक्ती चळवळीला खूप मदत केली. ते शहाद्याला आले, की एखाद्या सफाई कामगाराच्या घरी जेवण्यास जात असत. गावात फिरतानाही एखाद्या गरीबाच्या घरी आवर्जून जेवण्यास जात. त्यांनी ते काम चळवळीतील नियम म्हणून न चुकता केले.

या मार्क्सवाद्याचा प्राण गांधीजयंती रोजी 2 ऑक्टोबर 2022 ला जाणे हाही एक योगायोग होता. त्यांना मरणानंतरही आदिवासींमध्ये स्थान मिळावे असे मनोमन वाटे. शहादा ही त्यांची कर्मभूमी होती. म्हणून त्यांचे अंत्यसंस्कारही आदिवासी रूढ परंपरेसारखे झाले. त्यांचे दहन न होता ‘दफन’विधी केला गेला.

कुमारची दोन पुस्तके प्रसिद्ध झाली आहेत आणि दोनशेहून अधिक लेख प्रकाशित झाले आहेत. ‘उठ वेड्या तोड बेड्या’ हे ‘मागोवा’ने आणि ‘नवे जग नवी तगमग’ हे ‘मनोविकास’ने प्रकाशित केले.

कुमारचे व्यक्तिमत्त्व असे विविधांगी आहे. त्याचा प्रभाव त्याच्या सहवासात आलेल्या सर्वांवर पडला आहे. माझी त्याची ओळख शहाद्याला, ‘श्रमिक संघटने’च्या ऑफिसात झाली. मी जेव्हा शहाद्याला स्त्रियांची शिबिरे घेण्यासाठी जात असे तेव्हा तेव्हा तो दिसत असे. एकदा मी त्याच्या नेतृत्वाखाली काढल्या गेलेल्या दलित आदिवासी एकता मार्चमध्ये सामील होऊन एक दिवस दहा मैल चालल्याचे आठवत आहे. तसेच, मी 1 मे 1975 रोजी व्हिएतनाम युद्ध थांबल्याचे जाहीर झाले त्या दिवशी ‘व्हिएतनाम लढ्याचा विजय असो’ असा नारा देत शहादे गावातून काढलेल्या मोर्च्यामध्येही कृतज्ञतेने व गहिवरून सामील झाले होते.

माणूसपणाच्या वाटेवरचा प्रवासी
संपादन – डॉ. उमाकांत राठोड
प्रकाशक – आयडिया पब्लिकेशन
किंमत – 250 रूपये

– छाया दातार 9322597997 chhaya.datar1944@gmail.com