दत्ताराम गायकर हे मुळचे कोकणातील. ते त्यांच्या कुटुंबासमवेत मुंबईतील चुनाभट्टी येथील किसन बापू चाळीत दहा बाय बाराच्या खोलीत राहतात. पत्नी, मुलगा, सून, एक नातू असे त्यांचे कुटुंब. गायकरांना छंद आहे तो दुर्मीळ पुस्तके जमवण्याचा, वाचण्याचा आणि ती पुस्तके ज्या कुणाला संदर्भासाठी हवी आहेत त्याला ती पुरवण्याचा. त्यांना लहानपणापासून वाचण्याची आवड आहे.

दत्ताराम गायकर आयआयटी, पवई येथे शिपाई म्हणून काम करत होते. ते सदतीस वर्षांच्या नोकरीनंतर सेवानिवृत्त झाले आहेत. त्यांना दुर्मीळ पुस्तके जमवण्याचा छंद आयआयटीत असतानाच लागला. ते पूर्णवेळ नोकरी करत होते तरी त्यांनी त्यांची पुस्तकांची आवड मनापासून जोपासली आणि वाढवली. गायकरांचे शिक्षण जेमतेम नववी, पण ज्ञान मिळवायचे तर शिक्षण आड येऊ शकत नाही याची प्रचीती गायकर यांच्या वाचनवेडातून येते!

झूस या शब्दाचे रोमन लिपीतले ट्रान्सलिटरेशन Zeus असे आहे. त्यातले शेवटचे S हे अक्षर आदरार्थी आहे. मराठीमधे जसे आपण राव किंवा पंत लिहितो, त्याप्रमाणे सर्व ग्रीक नावांच्या पुढे S हे अक्षर लावले जाते. तेव्हा त्यातला मूळ शब्द Zeu एवढाच आहे. प्राचीन ग्रीक भाषेमधे Z या अक्षराचा उच्चार काही वेळा ‘झ’ च्या ऐवजी ‘त्स’ असा केला जात असे. थोडक्यात या नावाचा उच्चार ‘झिउ’ अथवा ‘त्सिउ’ असा होतो. माझ्या मते, तो शिव या वैदिक संस्कृत शब्दाचा अपभ्रंश असू शकतो.

सेमोनायडीस नावाच्‍या प्राचीन ग्रीक कवीच्‍या अडीच हजार वर्षांपूर्वीच्‍या एका कवितेचे भगवदगीतेशी असलेले साम्य आश्चर्यकारक आहे. तिचे भाषांतर लिहिताना माझ्या मनात मराठी भावगीतातली ओळ तरळत होती –‘अशी पाखरे येती, आणिक स्मृती ठेवुनी जाती, दोन दिसांची रंगत संगत, दोन दिसांची नाती.’

अनिल भाटे यांनी सेमोनायडीस यांच्‍या कवितेचे केलेले भाषांतर येथे वाचा.

अनिलकुमार भाटे
एडिसन शहर, न्यू जर्सी राज्य, अमेरिका
anilbhate1@hotmail.com