नाशिक जिल्ह्यातील चांदवड तालुक्याच्या पूर्वेस बारा किलोमीटर अंतरावरील चांदवड-मनमाड मार्गावर ‘दुगाव’ नावाचे गाव आहे. गावाची लोकवस्ती पाच हजार. गावात हिंदु, मुस्लीम आणि इतर समाजाचे लोक राहतात.

दुगावात वर्षानुवर्षे गुढीपाडव्याच्या दिवशी ‘पीरसाहेबाची’ यात्रा भरते. त्याच्या आयोजनात गावातील हिंदु-मुस्लीम दोन्ही समाज पुढाकार घेतात. गावकरी गुढीपाडव्याच्या चार दिवस आधी एकत्र येतात. गुढीपाडव्यापर्यंत प्रत्येक रात्री तमाशा वगैरे करमणूकीचे कार्यक्रम केले जातात. त्याबरोबर विविध प्रकारची सोंगे नाचवली जातात. लोक गणपती, रावणाचे मुखवटे घालून नाचतात. शेवटच्या दिवशी म्हणजे गुढीपाडव्याला ‘संदल’ निघतो. त्याची मिरवणूक गावापासून सुरू होते आणि पीरसाहेबांच्या समाधीजवळ तिचा शेवट होतो. तेथे गावातील हिंदु आणि मुस्लीम समाज भक्तीभावाने पीरसाहेबांच्या थडग्याचे दर्शन घेतात. त्यावेळी दिसणारे दृश्य गावातील हिंदु-मुस्लीम ऐक्याचे प्रतिक असते.

अकलूज गाव सोलापूर जिल्ह्यातून वाहणा-या नीरा नदीकाठी वसलेले आहे. गावाचे नाव ग्रामदेवता 'श्री अकलाई देवी'च्या नावावरून पडले आहे. ते गाव मोगल काळामध्ये अदसपूर या नावाने ओळखले जाई. गावामध्ये तेराव्या शतकातील यादवकालीन भुईकोट किल्ला आहे. दिलेरखान आणि संभाजी महाराज त्या किल्ल्यामध्ये १६७९ मध्ये चार महिन्यांसाठी वास्तव्यास होते असे सांगितले जाते. दुसरे बाजीराव पेशवे त्यांचे पेशवेपद बरखास्त झाल्यानंतर तीन त्या ठिकाणी वास्तव्यास होते.

सुरुवातीला गावक-यांनी नीरा नदीच्या काठावर मंदिराची प्रतिष्ठापना केली. त्यानंतर कै. सहकार महर्षी शंकरराव मोहिते-पाटील, कै. बाबासाहेब माने-पाटील, कै. सदाशिवराव माने पाटील या तीन बंधूंनी आणि गावातील काही प्रतिष्ठित नागरिकांनी मिळून देवीचे लहानसे मंदिर बांधले.

माळेगावची जत्रा म्हणजे केवळ खाद्यपदार्थांची-कपड्यांची दुकानं आणि आकाश पाळण्यांचा खेळ नव्हे. ती सामजिक अभिसरणाला मदत करते... मार्गशीर्षाचा महिना मध्यावर आला म्हणजे मन्याड खो-याच्या टापूत माळेगावच्या जत्रेची लगबग सुरू होते. जत्रेचा आरंभ मार्गशीर्षाच्या अवसेला मल्हारी म्हाळसाकांत खंडेरायाच्या देवसवारीनं होतो. 'यळकोट यळकोट, जय मल्हार' च्या जयघोषानं आसमंत गर्जू लागतो.  आभाळाच्या निळाईवर खंडोबाच्या देवसवारीवर उधळलेलं खोबरं अन् बेलभंडार भारी वाटतो. मल्हारी देवाच्या वाटेवर भक्तगण आपल्या देहाच्या पायघड्या अंथरतात. त्यापुढे अंगात आलेले पाच-पन्नास वारूं घुमत असतात ; चाबकाच्या फटका-यांनी आपल्या अंगाची कातडी सोलून घेतात. सर्वांत पुढे  सनईचे सूर आणि हलगीवर घोड्या- वारूंची घाई निघते. हलगीवर पडणा-या टिप-यांच्या कडाडणा-या आवाजाने वारू बेभान होऊन झुलत असतात. महाराष्ट्र, आंध्र आणि कर्नाटकातील हजारो भक्तगण माळेगावची वाट तुडवून, तहान-भूक हरवून जत्रेची मजा घेतात.
    जत्रा दक्षिण भारतात अव्वल ठरते, ती शेतकरी, कष्टकरी, बारा बलुतेदार, दलित, भटके, विमुक्त अशा सर्व स्तरांतील लोकसहभागामुळे. दूर-दूरहून आलेले लोककलावंत आपापल्या लोककलेचं आणि संस्कृतीचं दर्शन घडवतात. त्यांच्यासाठी खास व्यासपीठ नाही, पण ते आपली लोककला जिथं जमेल तिथं रस्त्यात उभं राहून अदा करतात. महाराष्ट्राची लोकधारा जत्रेत तुडुंब भरून वाहत असते.  त्यात माकडवाले - मदारी, अस्वलवाले - दरवेशी, सापवाले - गारूडी, नंदीवाले, भविष्यवाले - जोशी, कुडमुडे जोशी, कडकलक्ष्मी, खंडोबाचे भगत वारू, वाघ्या-मुरळी, भवानी भगत, आराधी, झाडांच्या डिरीवर जाऊन देवदान मागणारे पांगुळ, कोल्हाटी, अंबाबाईचे भगत गोंधळी, वासुदेव, पोतराज, मनातले ओळखणारे मनकवडे ; तसेच भटक्या जमातीतले घिसाडी, कैकाडी, वडार, जाने, वैदू, मसणजोगी, पाथरवट, गोंदणारे सारेजण आपल्या जीवाची जत्रा करायला तेथे येतात. संसाराला, व्यवहाराला करवादून गेलेले हे मुके जीव तेथे समाधान पावतात. सारे जित्राब घेऊन जत्रेला गेले, म्हणजे वर्षातून एकदा, अशी जीवा - शिवाची गाठ पडते. भटक्यांच्या सोयरिकी, लग्नकार्येसुद्धा जत्रेतच पार पडतात. त्याचबरोबर तंटेबखेडे, फारकती, काही सामाजिक सुधारणांचे नवे कायदे 'वैदू' समाजासारख्या जमाती जत्रेतल्या जातपंचायतीत  करतात.