राजापूरच्या गंगेचा काशिकुंडातील गोमुखाद्वारे वाहणारा पाण्याचा प्रवाह ८ जून रोजी बंद झाला होता. मात्र, तो पुन्हा अचानक शनिवारी प्रवाहित झाला. त्याचबरोबर मूळ गंगेच्या क्षीण झालेल्या पाण्याच्या प्रवाहाचा वेगही वाढला. गंगेच्या इतिहासात असा प्रकार प्रथमच घडला.

राजापूरची गंगा २०१२ साली ११ एप्रिलला अवतरली होती. ती साधारणत: दर तीन वर्षांनी प्रकट होत असे. मात्र, गेल्या काही वर्षांत राजापूरच्या गंगेचे तीन वर्षांच्या आधीच आगमन होऊ लागले आहे. यंदा तर ती  अवघ्या नऊ महिन्यांच्या कालावधीत पुन्हा प्रकटली.

गंगेचे आगमन एप्रिलमध्ये ऐन उन्हाळ्याच्या कालावधीत झाले. नियमानुसार, साधारणत: दोन महिन्यांच्या वास्तव्यानंतर, गंगेच्या निर्गमनाची चाहूल लागते. त्यानंतर करण्यात येणारा गंगापूजनाचा सोहळाही २६ मे रोजी झाला. मात्र, जोपर्यंत मूळ गंगेतून वाहणारा पाण्याचा प्रवाह पूर्ण बंद होत नाही, तोपर्यंत गंगेचे निर्गमन झाले असे मानत नाहीत. राजापूरच्या गंगेच्या इतिहासात प्रथमच २०१२ साली नावीन्यपूर्ण प्रकार घडला. गोमुखातून होणारा पाण्याचा खंडित झालेला प्रवाह शनिवारी, ८ जूनला पुन्हा सुरू झाला आणि काशिकुंड भरून वाहू लागले. त्याचवेळी मूळ गंगेच्या क्षीण झालेल्या प्रवाहातही वाढ दिसून आली. मात्र, असा प्रकार फक्त दोन कुंडांच्या बाबतीत घडला. एकूण चौदा कुंडांपैकी उर्वरित बारा कुंडांतील पाण्याच्या साठ्यात अथवा प्रवाहात कोणतीही वाढ झालेली नाही.

मुंबई गोवा महामार्गावर रत्नागिरी जिल्ह्याच्या दक्षिणेला राजापूर नावाचं रम्य गाववजा शहर आहे. राजापूरवरून गोव्याकडे जाताना अर्जुना नदीवरचा पूल आणि नंतरचा छोटा घाट ओलांडल्यावर शहरापासून तीन-साडेतीन किलोमीटरवर उन्हाळे नावाचं गाव लागतं. तिथे दर तीन वर्षांनी गंगा प्रकटते. गंगावतरण झाल्यावर महाराष्ट्र तसंच गोव्यातीलही दूरदूरच्या ठिकाणांवरून भाविक तिथं येतात. तिच्या अकस्मात येण्याजाण्याच्या निसर्गाच्या चमत्काराचे सर्वांनाच अप्रूप!

जिऑलॉजिकल सर्व्हे विभागातील इंग्रजकालीन अधिकारी सी. जे. विल्किन्सन याने कोकणातील भूगर्भरचनेबाबत अभ्यास केला होता. त्याच्या अभ्यासाधारे रत्नागिरीच्या गॅझेटमध्ये राजापूरच्या गंगेबाबत उल्लेख आढळतो. ते पाणी भूगर्भातील हालचालींमुळे सायफन प्रणालीने प्रवाहित होत असावे, असे त्यात म्हटले आहे. मेदिनी पुराणातही त्याचा उल्लेख आहे. स्थानिक दंतकथेनुसार, गंगाजी साळुंके नावाचा कुणबी दरवर्षी पंढरपूरला जात असे. वयोमानानुसार त्याला जाणे जमेनासे झाले, त्यावेळी शेतात काम करताना तो रडू लागला. तेव्हा त्याची आयुष्यभरची सेवा पाहून शेतातल्या एका वटवृक्षाजवळ प्रत्यक्ष गंगा प्रकटली. दंतकथेचा उल्लेखही गॅझेटियरमध्ये आहे.