-
‘ह्या एका दुअेसाठी’: दु:ख-दैन्य-दास्य यांचे संचित!’ पुस्तक परीक्षण – शंकर बोऱ्हाडे
1. मनोहर विभांडिक यांची कविता सर्व पुर्वसूरींना दूर सारून अभिव्यक्त झाली आहे हे त्यांचे यश. ते गेली चार दशके कविता लिहीत आहेत. मनोहर यांची कविता ग्रामीण, दलित, नागर, महानगरी, स्त्रीवादी, सामाजिक अशा कोणत्याच चौकटीत आस्वादता येत नाही. कवी ती अंशतः आत्मचरित्रात्मक आहे…
-
श्रीमती शकुंतला परांजपे या सई परांजपे यांच्या आई आणि रँग्लर र.पु. परांजपे यांची कन्या. शकुंतलाबाई स्वत: चतुरस्त्र व्यक्तिमत्त्वाच्या व कर्तबगार व्यक्ती होत्या. त्या गणितातील ट्रायपॉस ही परीक्षा 1929 साली उत्तीर्ण झाल्या होत्या. त्या लंडन येथूनच डिप्लोमा इन एजुकेशन ही परीक्षादेखील पास झाल्या आणि त्या त्यांच्या वयाच्या चोविसाव्या वर्षी आंतरराष्ट्रीय…
-
‘थिंक महाराष्ट्र डॉट कॉम’ हा प्रकल्प गावोगावच्या कर्तबगार व्यक्तींचा सातत्याने शोध घेऊन ती माणसे समाजासमोर मांडत अाहे. त्या शोधाला परिसराचे बंधन नाही. त्यातूनच महाराष्ट्राबाहेरच्या व्यक्तींच्या नोंदी करणे शक्य झाले. अाजच्या ‘प्रज्ञा-प्रतिभा’ या सदरामध्ये महाराष्ट्राबाहेर जाऊन ‘मोत्यांची शेती’ यासारख्या वेगळ्या क्षेत्रात कर्तृत्व गाजवणाऱ्या मयुरी…
-
धनंजय धुरगुडे यांचे ‘माझा धनगरवाडा’ हे धनगरी अन् एकूणच, मराठी साहित्यातील मैलाच्या दगडाचे आत्मकथन आहे. तो पट एका कुटुंबाचा नव्हे, तर मेंढरे राखणाऱ्या धनगर समाजाच्या प्रातिनिधीक चरित्राचा आहे. तो अस्वस्थ करणारा आहे. मेंढपाळ, मेंढरे, माळ हा मराठी साहित्यासाठी; चित्रकला, संगीत आणि फोटोग्राफी यांकरता ‘दुरून डोंगर साजरे’ असा भुरळ घालणारा विषय. तो…
-
शिक्षणप्रक्रिया शिक्षक व विद्यार्थी यांच्यातील वयाचा अडसर दूर होऊन समानतेच्या पातळीवर सुरू होते. शिक्षक हा वर्गातील विद्यार्थ्यांच्या स्वातंत्र्याला वाव देणारा, त्याला अभ्यासाच्या संधी देणारा, अभ्यासक्रमाचे नियोजन करणारा, संशोधन वृत्ती विकसित करणारा, सातत्यपूर्ण मूल्यमापनाच्या माध्यमाचे उपयोजन करणारा इत्यादी प्रकारचा असतो. शिक्षकाचे शब्द व वर्तन…
-
परभणी जिल्ह्यातील गंगाखेड तालुक्यात केरवाडी नावाचे छोटेसे गाव आहे. त्या गावात लहान मुलांचे आयुष्य फुलवणारी, घडवणारी ‘स्वप्नभूमी’ आहे. सूर्यकांत कुलकर्णी यांचा बालकांसाठीचा महत्त्वाचा असा तो प्रकल्प आहे. संस्थेचे नाव आहे ‘सामाजिक-आर्थिक विकास ट्रस्ट’ - काहीसे रूक्ष, पण त्याला फाटा देत लोकांनी ‘स्वप्नभूमी’ या कल्पकेतलाच साद घातल्याचे दिसते.
केरवाडी…
-
(स्थापना 1961, नोंदणी 1972)
बार्शीच्या ‘मराठी साहित्य मंडळा’ने बार्शीकरांच्या साहित्यिक, सामाजिक-सांस्कृतिक, जीवनात महत्त्वाचे स्थान मिळवलेले आहे. मंडळाचे नाव साहित्य मंडळ असले तरी मंडळाचे क्षेत्र केवळ साहित्यापुरते मर्यादित नाही. बार्शीकरांना नव्या-जुन्या विचारांची ओळख करून द्यावी, परिसरात विचारस्वातंत्र्याची बूज राखली जावी, स्थानिक कलावंतांच्या…
-
'नि:शब्द...' हा पल्लवी परुळेकर-बनसोडे यांचा छोट्या-छोट्या प्रसंगांचा काव्यात्म लघुकथासंग्रह. त्यांनी त्या संग्रहात त्यांच्या डोळ्यांसमोर आलेल्या आणि मनाला चटका लावून गेलेल्या अपंगांविषयी लिहिले आहे, त्याला मराठी साहित्याच्या कोठल्या दालनात बसवावे - म्हणजे लघुकथा, कविता की, आणखी काही हा प्रश्नच पडतो? ‘नि:शब्द’मध्ये अनेक प्रसंग मुंबईच्या लोकलमध्ये…
-
अहिल्याबार्इ होळकर यांच्याबद्दल इतिहासात कमी माहिती उपलब्ध आहे. मराठा इतिहासातील कर्तबगार स्त्रियांच्या कामगिरीचा लेखाजोखा घेता लक्षात येते, की जिजाबाई, येसूबाई, महाराणी ताराबाई, उमाबाई दाभाडे, लक्ष्मी आंग्रे, दर्याबाई निंबाळकर अशा कर्तृत्ववान स्त्रियांपैकी जिजाबाई आणि ताराराणी यांना पिढ्यानपिढ्यांचा समृद्ध वारसा लाभलेला होता. तसा वारसा…
-
प्रांजलाची आई परिस्थितीने त्रस्त अवस्थेत माझ्याकडे आली. प्रांजला ही इयत्ता दुसरीमधील आंतरराष्ट्रीय दर्जाच्या शाळेतील विद्यार्थिनी. नोव्हेंबर महिन्याच्या मध्यावर. त्या चालू वर्षाच्या अभ्यासाचा मोठा बोजा अंगावर होता. परीक्षेच्या तयारीसाठी दिवस कमी होते. परिस्थिती भरकटलेल्या जहाजासारखी होती. प्रांजलाचे जहाज किनाऱ्यावर सुखरूप आणणे हे आव्हानच होते.…
-
सांगली जिल्ह्याच्या जत तालुक्यातील कुलालवाडी (खंडनाळ) हे चारशे लोकसंख्येचे छोटे गाव. गावात द्विशिक्षकी शाळा. शाळेत एकच शिक्षक कार्यरत. अशा जिल्हा परिषद शाळेत शिकलेला गणेश टेंगले नुकताच अधिक गांभीर्याने परीक्षा उत्तीर्ण झाला. गणेश टेंगले व स्वागत पाटील हे जिल्हा परिषद शाळेत शिकलेले व या वर्षीच्या ‘युपीएससी’ परीक्षेत यश मिळवलेले विद्यार्थी. त्यांचा…
-
ब्रिटिशांचे राज्य हिंदुस्तानात पेशवाईच्या अस्तानंतर सुरू झाले. ईस्ट इंडिया कंपनीने हातपाय पसरण्यास प्रारंभ केला तेव्हा त्या राज्य स्थापनेला सुरुवात झाली. कंपनीने व्यापारासाठी पेशव्यांकडे सवलती मागितल्या; व्यापाराच्या संरक्षणासाठी सैन्य ठेवले. हिंदुस्तानातील संस्थानिक, जमीनदार, प्रांतिक सुभेदार यांनी त्यांची स्वतःची सत्ता राखणे, आजुबाजूच्या लोकांशी…
-
भारतात पहिली प्रवासी रेल्वे गाडी रुळांवरून पऴाली ती 16 एप्रिल 1853 रोजी, मुंबई आणि ठाणे यांच्या दरम्यान. रेल्वे वाहतुकीची योजना 1832 मध्ये मांडण्यात आली. त्यानंतर प्रत्यक्षात भारतातील पहिली रेल्वे 22 डिसेंबर 1851 रोजी रुडकी येथे धावली. ती बांधकाम साहित्य वाहून नेण्यासाठी वापरण्यात आली. मुंबई ते कोलकाता हा सुमारे सहा हजार चारशे किलोमीटर लांबीचा…
-
मराठी माणसे अमेरिकेत येऊन स्थायिक होणाऱ्या भारतीयांत फक्त पाच टक्के आहेत. बहुसंख्य लोक गुजराती व दक्षिण भारतीय आहेत. साधारणतः अनुभव असा, की अमेरिकेत स्थलांतरित झालेल्या पहिल्या पिढीतील भारतीय लोक सांस्कृतिक स्तरावर वेगवेगळे भाषिक समाज व संघटना करून राहतात. ती मंडळी त्यांची भारतात गोठलेली तीच संकुचित वृत्ती धरून सारा जन्म काढतात. अशोक चौधरी नावाचे…
-
‘थिंक महाराष्ट्र डॉट कॉम’ हे समाजातील चांगुलपणाचे अाणि सकारात्मक घडामोडींचे दर्शन घडवणारे व्यासपीठ. ‘थिंक महाराष्ट्र’ने ‘प्रज्ञा-प्रतिभा’ या सदरामध्ये त्याच तऱ्हेच्या सकारात्मक कहाण्या वाचकांसमोर सादर केल्या. त्या समान विचाराने सकारात्मकता प्रसृत करण्यासाठी धडपडणारा एक तरूण पुण्यात अाहे. त्याचे नाव मिलिंद वेर्लेकर. ‘थिंक महाराष्ट्र’चा प्रकल्प अाणि…
-
इंग्रज व मराठे यांच्यात सालबाई येथे तह ( 17 मे 1752 ) झाल्यानंतर तहातील एका अटीनुसार इंग्रजांनी राघोबास महादजी शिंद्यांच्या ताब्यात दिले. राघोबांनी महादजींच्या सल्ल्यानुसार कोपरगावला कायमचे वास्तव्य करण्याचे ठरवले. राघोबादादा 1783 च्या ऑगस्ट महिन्यांत कोपरगावला आले. ते कोपरगाव जवळील कचेश्वर बेटातील वाड्यात राहू लागले. त्यांचे निधन याच वाड्यात दि.…
-
पाली हे गाव मुंबई-गोवा हायवेवर नागोठण्यापासून आतमध्ये दहा किलोमीटरवर आहे. तेथे खोपोलीमार्गेही जाता येते. ते सुधागड तालुक्याचे मुख्य ठिकाण आहे. गावात मामलेदार कायार्लय, न्यायालय, बी.डी.ओ. ऑफिस आणि सर्व प्रकारची सरकारी कार्यालये आहेत. गावात अष्टविनायक गणपतींपैकी बल्लाळेश्वर गणेशाचे दगडी देवालय आहे. तेथे भाविकांची गर्दी असते.
पालीपासून सात किलोमीटर…
-
मनीषा कदम या औरंगाबाद येथे अंगणवाडी पर्यवेक्षिका आहेत. त्यांनी भातवाटप केंद्रे म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या अंगणवाड्यांना डिजिटल अंगणवाडीचा जागतिक दर्जा प्राप्त करून दिला आहे! मनीषा कदम यांनी भारतात पहिल्यांदाच दौलताबादमधील अब्दीमंडी या गावातील तीन अंगणवाड्यांना 2 ऑक्टोबर 2011 रोजी ‘आयएसओ’ मानांकन प्राप्त करून दिले. मनीषा कदम या अंगणवाड्यांना ‘आयएसओ’…
-
भौतिकशास्त्र, रसायनशास्त्र, जीवशास्त्र, वैद्यकशास्त्र अशा वेगवेगळ्या क्षेत्रांत गेल्या दीड हजार वर्षांत अनेक शोध लागले. त्यांवर आधारित नवे तंत्रज्ञान निर्माण झाले. त्यामुळे माणसाचे जीवन सुविधापूर्ण, सुखकर आणि सुरक्षित झाले. निसर्गनियमासंबंधीच्या ज्ञानात लक्षणीय भर पडली. मानवी ज्ञानभांडार समृद्ध झाले. त्या ज्ञानावर आधारित नवे तंत्रज्ञान निर्माण…
-
‘सिद्धगिरी ग्रामजीवन संग्रहालय’ म्हणजे कोल्हापुरातील कणेरी मठ. तेथे ग्रामजीवनाचे हुबेहूब दर्शन मॉडेल्स मधून घडते. कणेरी हे गावाचे नाव आहे. कोल्हापूरच्या दक्षिणेला बारा किलोमीटर, अंतरावर राष्ट्रीय महामार्गाला लागून साडेतेराशे वर्षाहून जुने असे सिद्धगिरी महासंस्थान मठ नावाचे क्षेत्र आहे. त्याची ओळख जगद्गुरू काडसिद्धेश्वर स्वामीजी यांचा मठ अशी आहे.…
सर्वसामान्य माणसे त्यांच्या कर्तृत्वाने समाज घडवत असतात. परंतु अशा माणसांकडे दुर्लक्ष होते व लता मंगेशकर, शरद पवार, माधुरी दीक्षित, सचिन तेंडुलकर अशा सेलिब्रिटींची नावे समाजाचे कर्तृत्ववान प्रतिनिधी म्हणून घेतली जातात. सामान्यांमध्ये दडलेली असामान्य ऊर्जा व्यक्त व्हावी व सर्वदूर पोहोचावी ह्यासाठी अप्रसिद्ध पण कर्तृत्ववान मंडळींची माहिती 'थिंक महाराष्ट्र'वर संकलित केली जाते.
महाराष्ट्राची ताकद कार्यकर्त्यांत आहे असे गांधीजी म्हणत. महाराष्ट्रभर स्वयंसेवी संस्थांचे जाळे असून व्यक्तिगत व संस्थात्मक रीत्या बरेच मोठे सामाजिक कार्य होत असते. भोवतालच्या बजबजपुरीजन्य परिस्थितीत लोकांमध्ये आश्वासकता निर्माण व्हावी व सामाजीक कार्यातून व्यक्त होणारा "निरपेक्ष चांगुलपणा" अधिकाधीक लोकांपर्यंत पोहोचावा ह्यासाठी थिंक ग्लोबल व्यासपिठ ऊपलब्ध करते!
महाराष्ट्राच्या गावोगावी वेगवेगळी सांस्कृतिक वैशिष्ट्यं असून ते सारे वैभव डॉक्युमेन्टेशन अभावी दुर्लक्षीत आहे. भावी पिढ्यांना व अभ्यासकांना ह्या अनंत गतकतृत्वाचे समग्र दर्शन व्हावे व अनुभवाचा फायदा व्हावा याच उद्देशाने 'वैभव' विभागात गावांची माहिती, कला आणि कलाकार, प्रथा, परंपरा, किल्ले, बाजार, खाद्यसंस्कृती, वन्यवैभवअशा विविध प्रकारची माहिती संकलित करून मांडली जाते..jpg)
वाचकांच्या प्रतिक्रिया
मयूर आडकर...धन्यवाद...!
I. LIKE. IT. FAR. SUNDAR. STRONG. WARD. VERY NICE
Far God think. Better work. I like it
माहेगाव (माळेगाव)ता.कोपरगावयेथील राजे जाधवरावांची माहिती हवी आहे
Innovative ideas
Very much motivating article for women entrepreneur. Hats off to Mayuree
Very nice, Interested inbthis Project
chan .pustak vachacese vatate.